یکی از بزرگترین دامهای پیش روی یک سازمان، خود “بنیان گذار” آن سازمان است. همین جمله، نشان میدهد که کتاب دوره عمر سازمان، یک کتاب کلاسیک نیست که فقط کارآفرینی را تشویق کند و کارآفرینان را به عنوان افرادی مقدس و الگوهایی بدون چون و چرا مطرح کند. اتفاقاً این کتاب، بیشتر به عارضه یابی سازمانها در مسیر زندگی و چرخه عمرشان پرداخته و کوشیده است نگاهی واقع گرایانه به این حوزه داشته باشد.
[block id=”register-free”]
اگر بحث مطرح شده درباره چرخه عمر در درس مدل ذهنی را به خاطر داشته باشید، در آنجا اشاره کردهایم که چرخه عمر، پدیده اجتناب ناپذیری است که برای بسیاری از عقیده ها، باورها، محصولات، مدلهای ذهنی، سازمانها و برندها و … روی میدهد. سازمانها، ز جمله مواردی هستند که دوره عمر در بسیاری از آنها به خوبی حس میشود.
به طور دقیق نمیتوان گفت که مفهوم دوره عمر سازمان، چگونه و توسط چه کسی برای نخستین بار مطرح شده است. گرینر در سال ۱۹۷۲ مقالهای تحت عنوان تکامل و انقلاب در مسیر رشد سازمان منتشر کرد و البته بعدها در سال ۱۹۹۸، نسخهی جدید و بازبینی شده آن در Harvard Business Review بازنشر شد. هنری مینتزبرگ هم که از اسطورههای مدیریت نوین محسوب میشود، در سال ۱۹۸۴، مقالهای تحت عنوان قدرت و چرخه های عمر سازمان منتشر کرد که از مقالات کلیدی این حوزه محسوب میشود.
اما شاید کمتر کسی به اندازه ایساک ادیزس، به فراگیر شدن این موضوع کمک کرده باشد. موسسه مشاوره مدیریتی که توسط او به نام او تاسیس شده است، در سطح بین المللی به صورت گسترده به عارضه یابی سازمانها میپردازد و در واقع کتابی که او تحت عنوان دوره عمر سازمان – پیدایش و مرگ و میر سازمانها منتشر کرده، بیانی از نگاه وی به حوزه عارضه یابی سازمانی، با عینک «دوره عمر سازمان» است.
این کتاب که توسط کاوه محمد سیروس به فارسی هم ترجمه شده است، از جمله کتابهای ارزشمندی است که در عمده مراکز آموزشی مدیریتی در ایران و جهان، به دانشجویان حوزه مدیریت و کسب و کار، آموزش داده میشود یا لااقل به عنوان کتابی کمک درسی، مورد توجه قرار میگیرد. متاسفانه دامی که گریبانگیر اکثر واژهها و مفاهیم مدیریتی است، در مورد دوره عمر سازمان هم دیده میشود. بسیاری از مفاهیم مطرح شده در کتاب دوره عمر سازمان، به زبان روزمره مدیران و دانشجویان مدیریت راه پیدا کرده است. نوزادی سازمان، رشد سازمان، بلوغ سازمان، افول سازمان، تولد دوباره سازمان و دهها واژه و اصطلاح مرتبط دیگر، به سادگی در زبان روزمره مورد استفاده قرار میگیرند، اما شیوه زیبای تحلیل ایساک ادیزیس، مثالهای ارزشمند او، نحوه نگاه او به مسائل و صدها نکته آموزنده دیگری که در لابهلای نوشتههای او پنهان شدهاند، به دست فراموشی سپرده شدهاند.
ایساک ادیزیس در کتاب دوره عمر سازمان، پس از معرفی دورههای مختلف عمر سازمان شامل ایجاد، طفولیت، رشد سریع، بلوغ، تکامل، ثبات، اشرافیت، بروکراسی و مرگ، مدل خود را برای تحلیل وضعیت سازمانها و عارضه یابی آنها مطرح میکند. کیفیت تصمیم گیری در دوره های مختلف، کارایی سازمان، تضادها و پارادوکسهای سازمانی، پیش بینی رفتار سازمان، تحلیل فرهنگهای سازمانی و عوامل کنترل کننده سازمان در هر مقطع از عمر، از جمله مطالبی هستند که در این کتاب مورد توجه قرار گرفتهاند.
چرخه عمر سازمان | مهمترین مفهوم مطرحشده در کتاب
مفاهیم بسیاری در کتاب دوره عمر سازمان مطرح شدهاند. برخی از این مفاهیم (مثل تله بنیانگذار) نخستین بار توسط آدیزس مطرح شده و برخی دیگر، اگر چه پیش از او هم مطرح شدهاند، اما به واسطهی کتاب آدیزس شهرت جهانی یافتهاند.
یکی از این مفاهیم، چرخه عمر سازمان یا Corporate Life-cycle است. پیش از آدیزس هم افراد مختلفی از جمله گرینر و مینتزبرگ دربارهی چرخه حیات سازمان نوشتهاند (+/+). اما به جرأت میتوان گفت اگر امروز بحث چرخه حیات سازمان تا این حد فراگیر شده و به یک موضوع استاندارد در مدیریت کسب و کار و کارآفرینی تبدیل شده، بهخاطر کتاب آدیزس بوده است.
بحث چرخه عمر سازمان را نمیتوان خلاصه کرد و باید به شکل مستقل و به تفصیل دربارهی آن صحبت شود. بنابراین در اینجا صرفاً به بیان نام مراحل مختلف چرخه عمر اکتفا میکنیم:
حرف کلیدی و مهم آدیزس در کتاب دوره عمر سازمان این است که مشکلات یک سازمان در مراحل مختلف عمر، متفاوت است. بنابراین اگر میخواهید مشکلات یک سازمان را درک کرده و برای آن راهکار پیدا کنید، لازم است ابتدا تشخیص دهید که سازمان در چه مرحلهای از عمر خود قرار دارد. همچنین باید مشکلات رایج در هر مرحله از چرخه عمر را بشناسید و بر این اساس، راه حل مناسب برای حل مشکل را جستجو کنید.